Zasady gry z 1863 roku i ich późniejsze modyfikacje.

W grudniu 1863 roku absolwenci szkół prywatnych, studenci uniwersytetu Oxford spotkali się w tawernie w Lincoln Inn Fields w Londynie, aby sfinalizować ujednolicanie zasad gry w piłkę i jednocześnie powołać pierwszy na świeci związek piłkarski. Tekst odręczny nadal istnieje i jest w posiadaniu angielskiego Związku Piłkarskiego ( the Football Association). ^[1]

Poniżej podaję przekład oryginału na język polski z komentarzami ograniczonymi do kwestii natury czysto technicznej:

1. Maksymalna długość boiska ma wynosić 200 jardów(180 m), a minimalna szerokość 100(90 m) jardów, długość i szerokość oznaczone będą chorągiewkami; bramki będą oznaczone przez dwa pionowe słupki, oddalone od siebie o 8 jardów, bez taśmy lub poprzeczki między nimi.[2]( The maximum length of the ground shall be 200 yards, the minimum breadth shall be 100 yards, the length and breadth shall be marked off with flags; and the goals shall be defined by two upright posts, 8 yards apart, without a tape or bar across them.) [3]
2. Zwycięzca losowania monetą będzie miał wybór bramek [własnej bramki]. Gra winna być rozpoczęta przez stronę przegrywającą w losowaniu przez kopnięcie piłki ze środka boiska, przeciwnik nie może [wówczas] zbliżyć się na odległość 10 (9 m) jardów do piłki, dopóki ta nie zostanie ona kopnięta. (The winner of the toss shall have the choice of goals. The game shall be commenced by a place kick from the centre of the ground by the side losing the toss, the other side shall not approach within 10 (9 m) yards of the ball until it is kicked off.)
3. Po zdobyciu bramki, grę ma rozpocząć drużyna tracąca bramkę, następuje też [wtedy] zmiana stron.
   (After a goal is won the losing side shall kick off and goals shall be changed.)
4. Bramka będzie zdobyta wtedy, gdy piłka przejdzie między słupkami lub przestrzenią między słupkami bramki (na dowolnej wysokości), piłka nie może być rzucona, odbita od ręki lub niesiona. (A goal shall be won when the ball passes between the goal posts or over the space between the goal posts (at whatever height), not being thrown, knocked on, or carried)[4]
5. Gdy piłka jest poza boiskiem, pierwszy gracz[5], który jej dotknie, wrzuca ją z punktu na linii granicznej boiska, w którym je opuściła, pod kątem prostym z tą linią. (When the ball is in touch the first player who touches it shall throw it from the point on the boundary line where it left the ground, in a direction at right angles with the boundary line.)
6. Kiedy zawodnik kopnie piłkę, każdy zawodnik z jego drużyny będący bliżej linii bramkowej przeciwnika niż kopiący, jest poza grą i nie może on dotykać piłki lub przeszkadzać innemu zawodnikowi, dopóki piłka nie zostanie rozegrana; żaden gracz nie jest poza grą, kiedy piłka jest kopana zza linii bramkowej[6]. (When a player has kicked the ball any one of the same side who is nearer to the opponent’s goal line is out of play and may not touch the ball himself nor in any way whatever prevent any other player from doing so until the ball has been played; but no player is out of play when the ball is kicked from behind the goal line.)
7. Gdy piłka wychodzi za linię bramkową, a gracz drużyny, do której należy ta bramka dotknie ją pierwszy, zawodnik z jego drużyny ma prawo do rzutu wolnego z linii bramkowej z miejsca, naprzeciw którego piłka była przejęta. Jeśli gracz z drużyny przeciwnej pierwszy dotknie piłki, zawodnik z jego drużyny będzie miał prawo do rzutu wolnego (tylko w kierunku bramki) z odległości 15 jardów od linii bramkowej naprzeciw miejsca, w którym piłka była dotknięta. Drużyna przeciwna stoi wtedy za linią bramkową dopóki rzut wolny nie będzie wykonany]. ( In case the ball goes behind the goal line, if a player on the side to whom the goal belongs first touches the ball, one of his side shall be entitled to a free kick from the goal line at the point opposite the place where the ball shall be touched. If a player of the opposite side first touches the ball, one of his side shall be entitled to a free kick (but at the goal only) from a point 15 yards from the goal line opposite the place where the ball is touched. The opposing side shall stand behind their goal line until he has had his kick.)
8. Jeśli gracz robi przejęcie (piłki) bezkontaktowe, będzie miał prawo do rzutu wolnego podwarunkiem, że potwierdzi to robiąc znak obcasem zaraz po przejęciu; zawodnik do takiego rzutu ma prawo wziąć rozbieg tak długi, jaki uzna za słuszny, a żaden zawodnik z drużyny przeciwnej nie ma prawa zbliżać się do miejsca rzutu wolnego dopóki piłka nie będzie kopnięta. (If a player makes a fair catch he shall be entitled to a free kick, provided he claims it by making a mark with his heel at once; and in order to take such kick he may go as far back as he pleases, and no player on the opposite side shall advance beyond his mark until he has kicked.)
9. Zawodnik nie może nieść piłki. (No player shall carry the ball.)
10. Podstawianie nogi, jak i kopanie zawodników jest zakazane i zawodnik nie może używać rąk, by zatrzymać lub popychać zawodnika drużyny przeciwnej. (Neither tripping nor hacking shall be allowed and no player shall use his hands to hold or push his adversary.)
11. Zawodnik nie może rzucać piłki lub podawać jej ręką innemu
    (na boisku, nie tyczy to rzutu zza linii bocznej i bramkowej). (A player shall not throw the ball or pass it to another.)
12. Zawodnik nie może brać do rąk piłki z boiska [jw.] pod jakimkolwiek pretekstem.
    (No player shall take the ball from the ground with his hands while it is in play under any pretence whatever.)
13. Zawodnik nie może nosić stroju z elementami ostrymi, żeliwnymi tabliczkami lub gutaperki na podeszwach lub obcasach swoich butów.
    (No player shall wear projecting nails, iron plates, or gutta percha on the soles or heels of his boots.)^[7]

Dla pełnej jasności należy dodać, że  powyższe 13 zasad nie zostało sformułowanych na spotkaniu 26 października 1863 roku, a jest wynikiem kilku spotkań które odbyto do końca tego roku. W pierwotnej wersji zarówno niesienie piłki jak i kopanie i atakowanie przeciwnika było jak najbardziej dopuszczalne.  W tym samym czasie dodano definicje niektórych istotnych dla gry pojęć takich jak: wykop z miejsca, rzut wolny, przejęcie, umyślne kopanie przeciwnika, podstawianie nogi, odbijanie piłki ręką lub ramieniem, zatrzymanie zawodnika ręką i aut. Wynikiem tych spotkań był lapidarny, 9 punktowy regulamin Związku Piłkarskiego. Oto dodatkowe terminy opisane przez twórców zasad Związków Piłkarskiego, oraz jego regulamin:

Wykop z miejsca:
Kopnięcie piłki z boiska z jakiegokolwiek miejsca , które kopiący wybierze jako właściwe.

Wykop (Rzut) wolny:
Jest przywilejem polegającym na kopnięciu piłki bez jakiejkolwiek obstrukcji ze strony przciwka w taki sposób, w jaki kopiący uzna za właściwy.

Przejęcie bezkontaktowe:
ma miejsce kiedy piłka jest złapana po tym, jak dotknęła zawodnika  drużyny przeciwnej, lub jeśli została przez niego kopnięta czy podana i zanim dotknęła pola boiska lub zawodnika drużyny przejmującej ją. Przejęcia bezkontaktowego nie można wykonać, gdy piłka wykopywana jest spoza linii bramkowej.

Podcinanie przeciwnika (hacking):
Celowe kopanie przeciwnika.

Podkładanie nogi (tripping):
Powalanie przeciwnika przy użyciu nogi.

Odbijanie (knocking on):
Ma miejsce wtedy, gdy zawodnik uderza lub nadaje lot piłce rękami lub ramieniem.

Przytrzymanie (holding):
Przeszkadzanie przeciwnikowi rękami lub inną częścią ramienia  poniżej łokcia.

Aut ( touch):
Część pola gry po obu stronach boiska leżąca poza linią wyznaczoną przez chorągiewki.[8]

Zasady Związku Piłkarskiego.

1. Nazwa związku winna brzmieć „Związek Piłkarski”.
2. Wszystkie kluby po roku działalności mogą ubiegać się o członkostwo.
3. Opłata członkowska wynosi 1.1 funta za każdy klub, płatne z góry.
4. Funkcje w związku będą sprawowali: Przewodniczący, Skarbnik, i Sekretarz z Komitetem składającym się ze wspomnianych funkcjonariuszy oraz czterech innych członków. Pięciu tworzy kworum.
5. Działacze będą wybierani na Zjeździe Rocznym przez większość przedstawicieli obecnych klubów, ustępujący funkcjonariusze mogą ubiegać się o ponowny wybór.
6. Zjazd Roczny odbywać się będzie w ostatnim tygodniu września każdego roku w miejscu i czasie wskazanym przez Komitet.
7. Każdy klub może wysłać dwóch przedstawicieli na wszystkie spotkania Związku.
8. W przypadku jakichkolwiek zmian, które uznane będą za właściwe, w Zasadach Gry lub Regulaminie Związku, pisemną informację o proponowanych zmianach należy przesłać do sekretarza związku 1 września lub przed tą datą każdego roku;  brzmienie proponowanych zmian winno być ogłoszone w gazecie sportowej  wskazanej przez Komitet co najmniej czternaście dni przed Zjazdem Rocznym.
9. Każdy klub powinien przedstawić Sekretarzowi Związku oświadczenie dotyczące charakterystycznych barw i strojów . [9]

Freemasons’ Tavern, Great Queen Street, London

Z perspektywy czasu zarówno to spotkanie, jak i powołanie związku jest uważane przez niektórych historyków za kluczowy moment, w którym powstały zasady piłki nożnej. Jednak rzeczywistość jest bardziej skomplikowana. Ewidentne jest to, że w powyższym brzmieniu zasady te bliższe są grze w rugby niż piłce nożnej. Zanim powstała finalna wersja zasad, Związek spotykał się jeszcze sześć razy do końca 1863 r. Na czwartym z kolei spotkaniu w dniu 24 listopada 1863 r., 19 delegatów zmieniło brzmienie punktów 9 i 10. Był to kompromis w stosunku do drużyny z Rugby, która  w swojej wersji gry dopuszczała bieg z piłką niesioną, oraz możliwość odbioru piłki przeciwnikowi za pomocą rąk i kopania. Sekretarz związku Ebenezer  Morley był natomiast zwolennikiem futbolu w stylu „Cambridge”, czyli gry bez użycia rąk i kopania przeciwnika. Na kolejnym spotkaniu usunięto uzgodnione wcześniej zasady,  czego wynikiem było wycofanie się ze Związku  klubów   optujących za zasadami  drużyny z Rugby. Na kolejnym spotkaniu, przegłosowano zasady w stylu „Cambridge”.^[10]  Zasady pozostawały jeszcze przez jakiś czas dość luźne i elastyczne, bo nawet według zasad Związku Piłkarskiego piłka mogła być łapana przed odbiciem od boiska, a gracz mógł wykonać wtedy rzut wolny. Co do swojej istoty, stanowiły one pierwszą kodyfikację czegoś, co dzisiaj znane jest pod nazwą piłka nożna.

Wiele drużyn członkowskich Związku grało ciągle według własnych zasad, a kolejna rewizja zasad gry miała miejsce w 1866 r. Co więcej, w latach 1868 -1873 z 88 oficjalnych klubów piłkarskich aż 45 grało według zasad z Rugby, 30 według zasad Związku Pilkarskiego, a 13 według zasad Związku Sheffield. Uniformizacja zasad była jeszcze sprawą odległą, jednak Związek Piłkarski powoli zyskał renomę arbitra w kwestii przepisów i technik piłkarskich. Dopiero w połowie lat 70 XIX wieku zaznacza się wyraźna przewaga drużyn grających według zasad Związku Piłkarskiego. Stało się tak prawdopodobnie w związku z rosnącą popularnością rozgrywek o puchar Związku Piłkarskiego, czyli o Puchar Anglii.^[11] W tym miejscy wypada przytoczyć zasady gry uniwersytetu w Cambridge, które w zasadniczy sposób wpłynęły na kształtowanie się piłki nożnej, jaką znamy dzisiaj.

1. Długość boiska nie może być większa niż 150(137 m) jardów, a szerokość nie większa niż 100 (91m) jardów. Boisko ma być oznaczone słupkami a dwa słupki mają być umieszczone na każdej z linii bocznych w odległości 25 (22.5 m) jardów od linii bramkowej. (The length of the ground shall not be more than 150 yds. and the breadth not more than 100 yds. The ground shall be marked out by posts and two posts shall be placed on each side-line at distances of 25 yds. from each goal line. )
2. Bramki powinny składać się z dwóch pionowych słupków, w odległości 15 stóp(4,5 m) od siebie. (The goals shall consist of two upright poles at a distance of 15 ft. from each other. )
3. Wybór bramek i rozpoczynającego mecz ma być ustalony przez rzut monetą, a piłka ma być wprowadzona do gry ze środka boisk. (The choice of goals and kick-off shall be determined by tossing and the ball shall be kicked off from the middle of the ground.)
4. Podczas meczu, kiedy minie połowa ustalonego czasu gry, drużyny zamieniają się bramkami, kiedy piłka wyjdzie poza boisko. Po takiej zmianie lub po zdobyciu bramki, mecz rozpoczyna się ze środka pola w taki sam sposób jak opisano wcześniej. (In a match when half the time agreed upon has elapsed, the side shall change goals when the ball is next out of play. After such change or a goal obtained, the kick off shall be from the middle of the ground in the same direction as before. The time during which the game shall last and the numbers in each side are to be settled by the heads of the sides. )
5. Kiedy zawodnik kopnie piłkę, każdy zawodnik z jego drużyny, który jest bliżej linii bramkowej przeciwnika jest poza grą, nie może mieć kontaktu z piłką i w jakikolwiek sposób blokować innego gracza w rozegraniu piłki. (When a player has kicked the ball any one of the same side who is nearer to the opponent’s goal line is OUT OF PLAY and may not touch the ball himself nor in any way whatsoever prevent any other player from doing so.)
6. Kiedy piłka opuści boisko przekraczając linie boczne, jest wtedy poza grą i ma być kopnięta z powrotem w boisko z miejsca, w którym zastała zatrzymana. (When the ball goes out of the ground by crossing the side lines, it is out of play and shall be kicked straight into the ground again from the point where it first stopped.)
7. Kiedy gracz kopnie piłkę za linie bramkową przeciwnika, ten, kto pierwszy ją dotknie ręką poza boiskiem, może wykonać rzut wolny z linii bramkowej. (When a player has kicked the ball beyond the opponents’ goal line, whoever first touches the ball when it is on the ground with his hand, may have a FREE kick bringing the ball straight out from the goal line.)
8. Zawodnik nie może dotykać piłki za linią bramkową przeciwnika, jeśli ten jest już za tą linią, kiedy piłka zostanie tam wykopana. (No player may touch the ball behind his opponents’ goal line who is behind it when the ball is kicked there.)
9. Jeśli piłka jest za linią bramkową i poza linią słupka bocznego, rzut wolny ma być wykonany z odległości 25( 27.4 m) jardów. (If the ball is touched down behind the goal line and beyond the line of the side-posts, the FREE kick shall be from the 25 yds. post.)
10. Kiedy zawodnik ma rzut wolny, nikt z jego drużyny nie może być między nim a linią bramkową przeciwnika i nikt z drużyny przeciwnika nie może stać bliżej niż 10 (9 m) jardów od wykonującego rzut wolny. ( When a player has a free-kick, no-one of his own side may be between him and his opponents’ goal line and no one of the opposing side may stand within 10 yds. of him.)
11. Rzut wolny może być wykonany w sposób, jaki zawodnik uzna za właściwy. (A free kick may be taken in any manner the player may choose.)
12. Bramka jest zaliczana, kiedy piłka z boiska przejdzie między słupkami lub przeszłaby, gdyby słupki były wystarczająco wysokie. (A goal is obtained when the ball goes out of the ground by passing between the poles or in such a manner that it would have passed between them had they been of sufficient height.)
13. Kiedy piłka jest w grze, może być zatrzymana każdą częścią ciała, ale nie może być trzymana lub uderzana rękami, ramionami czy barkami. (The ball, when in play may be stopped by any part of the body, but it may NOT be held or hit by the hands, arms or shoulders.)
14. Każdy atak na przeciwnika jest dozwolony, ale popychanie, podstawianie nogi, kopanie przeciwnika są zakazane. (ALL charging is fair; but holding, pushing with the hands, tripping up and shinning are forbidden.)^[12]

Te zasady jak i reguły z Lincoln Tavern to prawdopodobnie najważniejsze dokumenty z okresu narodzin współczesnego futbolu. Nie znaczy, że były one kanoniczne, bo pod koniec XIX wieku zmiany i kształtowanie się przepisów zachodziły bardzo dynamicznie.  W 1871 miał miejsce definitywny rozdział z rugby (stało się ono w tym czasie sportem bardziej elitarnym niż piłka nożna , nazywana wtedy „soccer”[13] , tak, by odróżnić ją – w okresie krzepnięcia przepisów i podziału futbolu – od tej odmiany, w której w piłkę można było nosić, rzucać czy uderzać ręką).

W tym miejscu warto przypomnieć o jeszcze jednym wpływowym ośrodku rozwoju futbolu, jakim w XIX wieku było Sheffield, gdzie w 1855 powstał pierwszy futbolowy klub na świecie a w 1867 powstał Sheffield Football Association.[14] Temu to ośrodkowi i jego 11 zasadom współczesna piłka nożna zawdzięcza rzuty rożne, wrzuty z autu(w wersji obecnej) i rzuty wolne wykonywane z powodu faulu. To ta odmiana futbolu wprowadziła do kanonu zagrań zagrania głową, pozycję bramkarza i napastnika. W 1877 r. nastąpiła unifikacja zasad Sheffield z zasadami Związku Piłkarskiego (the Football Association). Dzięki Sheffield z futbolu zniknął też element przejęcia bezkontaktowego „fair catch”, obecny do tej pory w rugby pod nazwą „mark”, a  w piłce nożnej zastąpione zagraniem głową lub wykopem bramkarskim.^[15]  W zasadzie od 1877 r. futbol stał się piłką nożną.

Ważną instytucją w historii piłki nożnej z okresu jej kształtowania i ważną, jeśli nie najważniejszą do dzisiaj jest IFAB- Miedzynarodowa Rada Piłkarska (International Football Association Board). Powstała 18 lat przed FIFA, 2 czerwca 1886 r. Organizacja ta położyła kres sporom doktrynalnym między najważniejszymi ośrodkami piłkarskimi w Zjednoczonym Królestwie. W skład jej weszło po dwóch przedstawicieli związków krajowych z Anglii, Szkocji, Walii i Irlandii a od 1918 także z Irlandii Północnej. Od tamtego czasu do dzisiaj, jakiekolwiek zmiany w zasadach gry muszą być zaakceptowane przez trzy czwarte składu tej organizacji. Prostota zasad i witalność futbolu spowodowały, że piłka nożna w ciągu kilkunastu lat zdobyła popularność na całym świecie. Ku nieukrywanemu, początkowemu niezadowoleniu Brytyjczyków,  23-24 maja 1904 roku w Paryżu, powstała FIFA ( Fédération Internationale de Football Association ), organizacja światowa, która miała kontrolować grę, do której oni, Brtyjczycy w ciągu kilku dziesięcioleci, tak pieczołowicie wypracowali zasady. Szczęśliwie dla piłki nożnej, w 1906 r. angielski Związek Piłkarski przystępił do tej organizacji, a jej przewodniczącym został Daniel Burley Woolfall, były członek zarządu Związku Piłkarskiego.  W 1913 FIFA przystępiła  do IFAB, w której otrzymała  połowę głosów. Tak więc od 1913 roku ciało decydujące o jakichkolwiek zmianach w zasadach gry składa się z 8 członków, 4 z federacji narodowych Zjednoczonego Królestwa i 4 z ramienia FIFA. ^[16] Ten bądź co bądź anachroniczny skład, być może tłumaczy niechęć tej instytucji do wprowadzania jakichkolwiek rewolucyjnych zmian  w zasadach gry i trudno jednoznacznie stwierdzić, biorąc po uwagę popularność piłki nożnej, że takie podejście jest niesłuszne.  Sama IFAB tłumaczy, że futbol zyskał tak ogromną popularność dzięki uniwersalnym i prostym zasadom, wobec tego niepotrzebne ich komplikowanie będzie blokowało rozwój dyscypliny.

Mniej więcej od tego czasu zasady piłki nożnej, pomijając mniejsze, mniej istotne zmiany, są stałe. Od lat 30. XX wieku oficjanie jest tych zasad 17 i nie zanosi się na jakieś znaczące czy rewolucyjne ruchy w tej materii. Oczywiście, zmiany następują, jednak wszystkie mieszczą się w ramach tych ogólnych 17 punktów sformułowanych ponad 80 lat temu przez byłego bramkarza, sędziego i prezydenta FIFA w latach 60,  anglika, Stanleya Rousa. ^[17] W roku 1938, przeredagował on zbiór zasad ogólnych i zrobił to tak dobrze, że do lat 90 (1997) XX wieku nie wprowadzono żadnych istotnych, ważnych dla przebiegu gry  zasad. Wypada wspomnieć jeszcze o wprowadzeniu kartek, co stalo się w 1970 r. oraz pojawieniu się możliwości zmian piłkarzy od 1958 r. ^[18] Gwoli ścisłości, te 17 zasad to ^[19] 1. Pole gry, 2. Piłka, 3.Liczba zawodników, 4. Ubiór zawodników, 5. Sędzia, 6. Sędziowie asystenci, 7.  Czas trwania zawodów, 8.  Rozpoczęci i wznowienie gry, 9. Piłka w grze i poza grą, 10. Jak zdobywa się bramkę, 11. Spalony, 12. Gra niedozwolona i niewłaściwe zachowanie, 13. Rzuty wolne 14. Rzut karny, 15. Wrzut z autu, 16. Rozegranie od bramki, 17. Rzut rożny.[20]

Jedna z pierwszych istotnych zmian dotyczyła gracza na pozycji spalonej. Pierwotnie w regułach z 1863 r. każdy gracz przed linią piłki pozostawał na pozycji spalonej, stąd jedynym sposobem ataku był drybling lub wznowienie gry ( tzw. scrimmaging obecy do tej pory w rugby). W tamtym czasie przy 8 atakujących, w znacznym stopniu spowalniało to grę. Stąd pod koniec lat 60. XX wieku Związek Piłkarski podjął istotną decyzję dotycząca pozycji off-side. Odtąd spalony wskazywany będzie nie w stosunku do linii piłki, a do linii ostatniego trzeciego obrońcy: gracz jest zatem na pozycji spalonej, jeśli jest przed tym obrońcą. Na tej korekcie zyskała nie tylko szybkość rozegrania, ale i taktyka oparta na podaniach, a więc zespołowość w grze. Od 1869 r. wprowadzono natomiast wykopy z linii bramkowej, a w 1872 r. rzuty rożne. W 1878 r. sędzia po raz pierwszy użył gwizdka, a rzut karny wprowadzono dopiero w 1891 r. Wraz ze wzrostem rywalizacji i prestiżu gry, wprowadzono sędziego w pole gry. Pierwotnie każda drużyna miała swojego sędziego, jednak takie rozwiązanie powodował długie dyskusje i spory dotyczące podejmowanych decyzji. Do sędziego, który stał przy linii bocznej odwoływano się wtedy, gdy sędziowie drużyn nie mogli osiągnąć porozumienia. W 1891 r. sędzia otrzymał niepodważalne prawo do wyrzucania graczy z boiska, decyzji o rzutach wolnych, rożnych czy karnych. Pozostali sędziowie  zostali sędziami liniowymi. W tym samym roku zdecydowano też o tym, że taśmę między słupkami – wprowadzoną w 1875 r. – zastąpi sztywna poprzeczka, a na takiej bramce zawiśnie dodatkowo siatka. W tym samym roku powstały linie boiska w wizerunku, jaki znamy dzisiaj. Jako pierwsze zaczęto malować punkt środka i koło wokół niego o średnicy 10 jardów. Początkowo rzuty karne strzelano z dowolnego punktu z linii 12 jardów. W 1902 ustalono wymiary pola karnego: 18 jardów od linii bramkowej i 44 jardy szerokości, jak i punkt rzutu karnego. W tym też czasie półkole przed bramką zastąpiono polem bramkowym o wymiarach 6 jardów od linii bramkowej, 20 jardów szerokości. 35 lat później pojawił się ostatni element układanki: półkole w kształcie litery D na linii pola karnego. W 1912 r. wprowadzono zakaz dotykania piłki ręką przez bramkarza poza polem karnym. W 1920 zlikwidowano pozycję spaloną po wyrzucie z autu. Ostatnią istotną zmianą było wprowadzenie zasady spalonego dotyczącą pozycji gracza drużyny. Spalony dotyczy tylko pozycji 2 piłkarzy (jeżeli atakujący jest przed ostatnim obrońcą znajduje się na pozycji spalonej). W 1933 r.  wprowadzono eksperymentalnie w drużynch zrzeszonych w angielskim Związku Piłkarskim numery na koszulkach zawodników. Pierwotnie oznaczały pozycję i funkcję gracza na boisku zaczynając od bramkarza z numerem 1. Od 1939 numery na koszulkach stały się obowiązkowe.[21]

. W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku futbol stał się grą wewnętrznie spójną, jednolitą, o jasnych, ustalonych zasadach, które łączyły graczy na całym świecie, od chłopców biegających za piłką po podwórkach i ulicach do elity profesjonalnego futbolu. To nie byłoby możliwe bez głębokich społecznych i gospodarczych zmian nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale i na całym świecie. Piłka nożna zatoczyła krąg. Stała się na nowo elementem kultury popularnej, tak jak to miało miejsce w przedindustrialnej Anglii. W dużym stopniu stało się to również dzięki postępującej, nie bez oporów, unifikacji przepisów.

[1] Walvin, J., The People’s Game. The History of football revisited. Edinburgh, 2004, s. 44. W spotkaniu wzięli udział reprezentanci drużyn lub klubów: Kilburn, Barnes, the War Office, Crusaders, Forest(Leytonstone), Perceval House(Blacheath), Crystal Palace, Blackheath, Kennington School, Surbiton, Blackheath School, i obserwator z Carterhouse.
[2] Ten element pozostał niezmieniony w zasadach Rugby Union.
[3] Obecnie, zgodnie z przepisami FIFA, wymiary boiska to minimum 90 m do 120 m,  a szerokość od 45 m do 90 m. W przypadku meczów międzynarodowych, długość ma wynosić od 100 do 110 m, a szerokość od 64 do 65m.
[4] Gol uznany tylko wtedy, gdy piłka była kopnięta. Poprzeczka pojawiła się dopiero w 1875 r.
[5] Gracz jakiejkolwiek ze stron rywalizujących
[6] Specyficzny, pierwowzór pozycji „spalonej”.
[7] M. Bragg, The Rules Association Football 1863,  Oxford 2006 , s. 33-59. Tłumaczenie własne autora.
[8] Tamże, s. 60.
[9] Tamże, s. 62-63.
[10] T. Collin, A Social History of English Rugby Union, Oxon 2009, s. 14.
[11] Tamże, s. 15.
[12] https://en.wikipedia.org/wiki/Cambridge_rules [dostęp. 2016.02.11]. Tłumaczenie własne.
[13] Football(word)[online]  https://en.wikipedia.org/wiki/Football_(word) [dostęp.2016.02.20] Samo pochodzenie nazwy związane jest oksfordzką slangową wymową skrótu „association”. Niektórzy uważają jednak pochodzenie słowa za apokryficzne.
[14] Lipoński, op.cit., s. 252.
[15] https://en.wikipedia.org/wiki/Sheffield_Rules [dostęp 2016.02.12]
[16] http://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/the-laws/index.html [dostęp. 2016.02.12]
[17] Tamże.
[18] https://pl.wikipedia.org/wiki/Piłka_nożna [Dostęp. 2016.02.18]
[19] Tamże.
[20]http://resources.fifa.com/mm/document/footballdevelopment/refereeing/02/36/01/11/lawsofthegameweben_neutral.pdf [dostęp. 2016.02.20]
[21] Risolo, D.,  Soccer Stories: Anecdotes, Oddities, Lore, and Amazing Feats, Lincoln 2010, s. 27.